Na to pytanie, postawione w tytule, pomoże nam odpowiedzieć najnowsza książka Tadeusza Zubińskiego „Generał Franco i jego Hiszpania”. Jest to ponad 400 stronnicowe dzieło opisujące nie tylko życie „Wodza”, ale także realia panujące w Hiszpanii przed wojną domową, w jej trakcie, a także do końca życia Franco.

Książka przyda się nie tylko każdemu, kto chce bardzo szczegółowo przyjrzeć się życiu generała Franco, ale także osobom interesującym się wojną domową w Hiszpanii 1936-39. Jest to bardzo dobre źródło, jeżeli ktoś chce dowiedzieć się jak najwięcej o drodze tego kraju do konfliktu wewnętrznego, o przebiegu walk (choć o wiele bardziej ciekawe są informacje o tym co w kontekście wojny robiły inne państwa – wiele było takich, które oficjalnie ukazywały siebie jako neutralne do obu stron konfliktu, a de facto wspierały jedną z nich), a później skutków. Trochę nużące było dla mnie przedzieranie się przez podawane co chwilę statystyki dotyczące ilości i wyposażenia wojsk, ale co najważniejsze, po przedarciu się przez te statystyki, czytelnik otrzymuje garść ciekawych informacji, o których często nikt szerzej nie informuje.

Standardowym defektem książek wydawanych przez Wydawnictwo Fronda jest to, że wszelkie przypisy są na końcu każdego działu, a nie u dołu strony. Cały czas mam nadzieję, że w jego kolejnych ksiązkach zostanie zastosowane wygodniejsze dla czytelnika rozwiązanie. Jednak to nie zmienia faktu, że książka „Generał Franco i jego Hiszpania” jest warta polecenia.

Kim więc był Franco? Nie sposób wypisać wszyskiego, co o Franco można się dowiedzieć z tej kilkasetstronnicowej książki, ale postaram się to zrobić w pewnym skrocie. Był to człowiek mocno konserwatywny, wielki przeciwnik masonerii i komunizmu. Franco czuł tak wielką odrazę do „czerwonej zarazy”, że po podpisaniu paktu Ribentropp-Mołotow, mimo iż dotychczas dawał znaki, że w wojnie wesprze Hitlera, to ostatecznie zachował neutralność, na co mogło właśnie mocno wpłynąć układanie się nazistów z komunistami. Jako wojskowy, generał Franco, szczególnie w warunkach wojennych, bywał bezwzględny i okrutny.

Mnie ta postać, po przeczytaniu książki jeszcze mocniej zainteresowała. Nieco bardziej otworzyła mi oczy na niektóre kwestie geopolityki w Europie w XX wieku (choć także poczyniłem rozmaite odniesienia do czasów współczesnych). Myślę, że w czasie, kiedy jeden z naszych sąsiadów jest na krawędzie wojny (domowej? zewnętrznej?), warto gleboko przyjrzeć się kulisom wojny, która była poligonem doświadczalnym przed ostatnią wojną światową. Warto sobie zadać pytanie – czy niektórzy przywódcy państwowi nie chcą zrobić podobnego poligonu doświadczalnego zaraz przy naszych granicach? Warto także bliżej poznać historię generała Franco – postaci o której krąży wiele mitów i legend, zarówno tych negatywnych i pozytywnych.

Więcej informacji o książce można znaleźć na stronie Wydawnictwa Fronda. Jest tam także odnośnik z możliwością zakupu przez internet.