Ile dzieci urodziło się dzięki programowi 500+?

Podczas wyborów prezydenckich 2020 jednym z motywów głosowania na obecnego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej- Andrzeja Dudę najczęściej wymieniano program Rodzina 500 plus i generalnie politykę prorodzinną.[1] Według CBOS teorię, że to głównie program Rodzina 500 plus ma wpływ na ocenę polityki państwa, potwierdza to, że opinie na temat działań rządu ustosunkowanych do rodzin zależą od otrzymywania świadczenia z tego programu. Najbardziej krytycznie podchodzą do niego osoby, które mają dzieci, ale nie otrzymują świadczenia. Wraz ze wzrostem liczby dzieci, na które respondenci otrzymują zapomogę, rośnie odsetek najwyższych ocen, a spada udział odpowiedzi, iż polityka państwa jest “niedostateczna”.

„Jest, pojawia się, rodzi się dużo więcej dzieci (…) o kilkadziesiąt tysięcy rocznie” – mówił premier Mateusz Morawiecki prezentując nowe założenia programu 500 plus w 2019 roku. Czy faktycznie tak przedstawia się rzeczywistość?

Program 500+ wszedł w życie 1 kwietniu 2016 roku. Od samego początku budził on wiele kontrowersji oraz sporów. Celem polityki Prawa i Sprawiedliwości poprzez wprowadzenie programu Rodzina 500+ był wzrost liczby urodzeń, ponieważ według danych GUS od kilku lat ponownie mamy niż demograficzny. Po czteroletnim trwaniu programu możemy zobaczyć pierwsze “efekty” strategii polskiego rządu. Według danych z Głównego Urzędu Statystycznego[2] rok 2017 był jednym jak dotąd, w którym liczba urodzeń była wyższa od poprzednich lat. Urodziło się wówczas blisko 402 tysiące dzieci. Niepokojące jest jednak to, że w tym roku również wskaźnik umieralności znacząco wzrósł. Wyniósł wtedy 402 852.

Kolejne lata trwania programu 500+ według statystyk nie przyniosły zamierzonego efektu, który rzekomo miał miejsce według Mateusza Morawieckiego w jego wcześniej przytoczonej wypowiedzi w 2019 roku. Od 2018 roku wskaźnik urodzeń jest dużo niższy niż wskaźnik zgonów mających miejsce w tym samym roku, aż o ponad 24 tys. osób. Sytuacja pogarsza się w następnym roku, ponieważ liczba osób, które zmarły jest o 33,5 tysiąca wyższa niż liczba urodzeń w 2019 roku. Jak można odczytać z aktualnych statystyk nie udało się “odwrócić demograficznego trendu”. Niż demograficzny na 1000 osób wynosi –1,1%, według danych z czerwca bieżącego roku.[3]

Po trzech latach funkcjonowania programu Rodzina 500 plus CBOS przeprowadziło badanie opinii Polaków. Zostało zadane im pytanie, czy ich zdaniem program przyczynia się do wzrostu urodzeń w Polsce, czy też nie ma na to wpływu. Niemalże co czwarty respondent (24%) jest zdania, że program Rodzina 500 plus ma istotny efekt pronatalistyczny. Niespełna połowa Polaków (47%) twierdzi, że świadczenie wychowawcze w niewielkim stopniu mają wpływ na wyż demograficzny, a 23% uważa, że w ogóle nie wpływa ono na liczbę urodzeń. [4]

Większa świadomość młodych ludzi o swojej seksualności, metodach antykoncepcji również wpływa na niż demograficzny. Jak wynika z danych GUSu dzieci urodzone przez matkę w wieku 14 lat lub młodszą w 2002 roku to 51. Liczba ta stopniowo się zmniejsza. W 2019 roku takich dzieci urodziło się tylko 36. Matek w wieku od 15 do 19 roku życia w latach 2000-2005 było w granicach 25 tysięcy. W latach 2016-2019 liczba młodych matek zmniejsza się, a w 2019 roku było ich tylko 8 tysięcy.[5]

Decyzję o założeniu rodziny bądź jej powiększeniu zostaje odkładana na później przez młodych ludzi. Wielu chce ustabilizować się finansowo oraz spełnić się zawodowo, co zazwyczaj przedłuża decyzje o posiadaniu dziecka. Taki stan rzeczy został zapoczątkowany w latach 90. XX wieku i utrzymuje się do teraz. Wzrasta również chęć posiadania mniejszej rodziny, czyli model 2+2. lub 2+1, czyli odejście od rodzin wielodzietnych. Styl życia jakim jest bycie singlem również zyskuje coraz większą popularność. Dlatego nawet program Rodzina 500+ nie zachęca młodych ludzi do posiadania potomstwa.

Świadomość Polaków dotycząca statystyk demograficznych naszego kraju jest dość niska, dlatego nasi rodacy nie zdają sobie sprawy z ciągłego niżu demograficznego, który permanentnie utrzymuje się od kilku lat. Sytuacja nie uległa polepszeniu dzięki dodatkowym świadczeniom wychowawczym jak dotąd.

Zatem ile dzieci urodziło się dzięki programowi Rodzina 500+? W latach 2002-2009 mogliśmy obserwować wzrost liczby urodzeń. Sytuacja ta jednak uległa zmianie po 2010 roku, w którym widoczny był spadek narodzin młodych Polaków. Z roku na rok liczba ta znacząco się kurczyła, z 416. do 369 tys. Narodzin w 2014 roku. W 2015 przyszło na świat o 7 tys. więcej noworodków niż w roku poprzednim. Podobnie wykreował się rok 2016, w którym wszedł w życie program Rodzina 500+, wprowadzony przez dotychczasowy rząd- Prawo i Sprawiedliwość. Można zaryzykować stwierdzenie, iż prawdopodobnie dzięki niemu w 2017 roku przybyło blisko 20 tysięcy dzieci. Entuzjastyczne statystyki nie stały się permanentnymi, a niestety jedynie jednorazowym incydentem. Ponownie od 2018 roku możemy jednoznacznie dostrzec spadek wskaźnika urodzeń w Polsce. Z niemalże 403 tys. W 2017 roku do 376 tys. w 2019. [6]