10 lipca 1649 rozpoczęła się trwająca ponad miesiąc obrona Zbaraża – stoczona podczas powstania Chmielnickiego.

Podczas powstania Chmielnickiego Zbaraża broniła polska załoga licząca 9000 osób wraz z chorągwiami Wiśniowieckiego. Obrońcom towarzyszył również oddział niemieckiej piechoty. Na czele wojsk stali Andrzej Firlej, Stanisław Lanckoroński oraz Mikołaj Ostroróg, obroną dowodził jednak wojewoda ruski, książe Jeremi Wiśniowiecki.

Zbaraż oblegało 70 tysięcy Kozaków pod dowództwem hetmana Bohdana Chmielnickiego, 40 tysięcy Tatarów dowodzonych przez chama islamskiego oraz kilkadziesiąt tysięcy ruskiej czerni. Oblegający mieli również dwa razy więcej dział. Twierdza Zbaraż była nowoczesna, ale jednocześnie na tyle mała, że niemożliwym było zorganizowanie obrony na jej terenie. Armia koronna musiała okopać się przed fortecznymi murami.

Chmielnicki licząc na wzbudzenie popłochu i dezorganizację szeregów obrońców pierwszy atak przypuścił już 11 lipca. Załoga Zbaraża stawiła jednak twardy opór i zadała Kozakom poważne straty. Równie dzielnie odpierano kolejne ataki organizując dodatkowo wycieczki osłabiające najeźdźców. Kozacy sukcesywnie prowadzili roboty ziemne zmuszające obrońców do wycofywania się i zmniejszania zasięgu umocnień. Po kilku tygodniach walk obrońcom Zbaraża zaczęło brakować prochu i żywności.

Kilku posłańców z twierdzy mimo skrajnego wyczerpania zdołało przekazać alarmujące wiadomości i 17 lipca z Lublina wyruszyła na odsiecz armia polska dowodzona przez króla Jana Kazimierza. Liczebność oddziału wynosiła 25 tysięcy. Po kilku dniach udało się schwytać jednego z Tatarów, który przyznał, że w oblężeniu udział bierze również chan Islam.

Chmielnicki dowiedział się o nadchodzącej odsieczy i pozostawiwszy wojska zdolne blokować Zbaraż wraz z chanem otoczył królewską armię pod Zborowem. Król Jan Kazimierz dużo wcześniej ogłosił Chmielnickiego zdrajcą, więc rokowania prowadzono z Islamem Girejem. Ten za sprawą potężnego haraczu zgodził się na rozejm. 17 sierpnia podpisano ugodę zborowską. Postanowienia były niekorzystne dla Polaków, ale nie zadowalały również Kozaków.

Wśród warunków ugody zapisano m.in.: pozostanie Chmielnickiego Hetmanem Wojsk Zaporoskich, zwiększenie rejestru kozackiego z 6 tys. do 40 tys., zgodę by powracający na Krym Tatarzy brali napotkaną ludność w jasyr czy odstąpienie chanowi przez Rzeczpospolitą prawa wypasu trzód w Dzikich Polach.