Tarczyca jest niewielkim gruczołem odpowiedzialnym za wytwarzanie do krwi dwóch hormonów trójodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Regulują one metabolizm organizmu i produkcję ciepła, czyli termogenezę. Działania tarczycy kontroluje przysadka mózgowa za pomocą hormonu TSH. Te dwa narządy działają we wzajemnej korelacji. Jeśli tarczyca produkuje za mało hormonów, to wzrasta wydzielanie TSH i odwrotnie. Co ciekawe, również zwierzęta mogą cierpień na choroby tarczycy. Zaburzenia pracy tego gruczołu przez długi czas są niezauważalne, jednak wpływają na cały organizm. Jakie są ukryte objawy choroby tarczycy?
Najczęstsze choroby tarczycy
Według danych opublikowanych przez GUS Stan zdrowia ludności Polski w 2019 roku prawie 10% dorosłych osób cierpi na dolegliwości związane z tarczycą. Warto zaznaczyć, że są to zaburzenia, w których płeć ma kluczowe znaczenie. Występowanie chorób przewlekłych mających związek z tarczycą w przypadku kobiet to niemal 16% oraz niecałe 3% w przypadku mężczyzn. Ponadto zauważono spory wzrost, aż o 2,3 punkty procentowe, zachorowań w stosunku do badań przeprowadzonych 5 lat wcześniej. Leki hormonalne przepisywane w związku z nieprawidłowym działaniem tarczycy są jednymi z 10 rodzajów najczęściej stosowanych przez osoby dorosłe medykamentów. Jednym z najpowszechniej występujących zaburzeń pracy tarczycy jest niedoczynność tarczycy. Ze względu na przyczynę chorobę klasyfikuje się na niedoczynność pierwotną, wtórną i trzeciorzędową. Tarczyca może też produkować zbyt dużo hormonów i wtedy mówimy o nadczynności tarczycy. Wyróżniamy następujące przyczyny nadczynności: choroba Gravesa-Basedowa, choroba Plummera, czyli wole guzkowe toksyczne oraz tyreotoksykoza ciężarnych, najczęściej będąca stanem przejściowym. Z kolei najczęstszym czynnikiem zapalenia tarczycy jest choroba Hashimoto. Jest to choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się wolem rozlanym z naciekiem limfocytarnym.
Ukryte objawy choroby tarczycy
Hormony wydzielane przez tarczycę regulują pracę całego organizmu. Mają wpływ na tak wiele funkcji życiowych, że objawy są trudne do zaobserwowania lub powiązania dokładnie z tym narządem. W zależności od tego czy hormonów jest za dużo, czy za mało, objawy mogą być sobie przeciwstawne. Ukryte objawy choroby tarczycy to bezsenność, utrata wagi, uderzenia gorąca, zwiększone tętno lub kołatanie serca, przyrost masy ciała, zmęczenie, spowolnione tętno i ciągłe poczucie zimna.
Choroby tarczycy w ciąży
Zaburzenia pracy tarczycy są szczególnie niebezpieczne w okresie ciąży. Jednostka chorobowa zwana wrodzonym zespołem niedoboru jodu (popularnie: kretynizm) była ciężkim następstwem braku hormonów tarczycy. Jego główną przyczyną była zbyt mała podaż jodu u ciężarnej kobiety. Współcześnie w Polsce już się nie rodzą dzieci z tą wadą. Nadal jednak z niedoczynnością tarczycy mają problem niektóre ciężarne. Dodatkowo choroba może przebiegać bezobjawowo, a nieleczona skutkuje na przykład poronieniem, nadciśnieniem lub zaburzeniami rozwoju układu nerwowego u dziecka. Na szczęście poziom hormonów we krwi można na bieżąco monitorować, a na jego podstawie lekarz modyfikuje rodzaj i dawkę leku. Gwarancją urodzenia zdrowego dziecka o czasie jest poddanie się terapii i stała kontrola specjalisty – ginekologa oraz endokrynologa.
Badania wykrywające ukryte objawy chorób tarczycy
Działanie tarczycy objawia się poziomem trzech hormonów: TSH, produkowanym przez przysadkę mózgową, oraz T3 i T4 – produkowanymi przez tarczycę. Przy ogólnym badaniu krwi, lekarza powinien zaniepokoić podwyższony lub obniżony poziom hormonu TSH. Takie badania przeprowadza się standardowo w ciąży oraz gdy występują ukryte objawy chorób tarczycy. Dopiero po uzyskaniu niepokojącego wyniku zleca się oznaczanie poziomu T3 i T4, które pozwalają ustalić, z jakim zaburzeniem zmaga się pacjent. Kolejnymi badaniami, którym poddaje się pacjentów są USG tarczycy, radioizotopowe badanie tarczycy (SCC) i cienkoigłowa biopsja aspiracyjna. USG tarczycy pozwala ustalić obecność guzków i przyjrzeć się tkance gruczołu, która nie gromadzi radioizotopu. Fale ultradźwiękowe wytwarzane przez głowicę do przeprowadzania badań nie mają wpływu na organizm. W związku z tym nie istnieją przeciwwskazania do wykonywania badań. Scyntygrafia (SCC) to badanie wykorzystujące pierwiastki promieniotwórcze. Pozwala to określić rodzaj guzków tarczycy z podziałem na zimne, mogące prowadzić do nowotworów, oraz gorące, które powodują nadczynność tarczycy. Przeciwwskazaniem do tego badania jest ciąża i okres karmienia piersią. Cienkoigłowa biopsja aspiracyjna to badanie wykonywane przy podejrzeniu zmian nowotworowych. Przebieg jest niezbyt przyjemny, gdyż polega na wkłuciu się w gruczoł specjalną igłą i pobraniu wycinka tkanki. Jest to warunek do jak najszybszego wprowadzenia leczenia w przypadku wykrycia niepokojących zmian.
Leczenie i zapobieganie chorobom tarczycy
Na działanie tarczycy, przede wszystkim, ma wpływ jod. Jego brak sprawia, że tarczyca się powiększa, gdyż próbuje zrekompensować braki jodu i dalej produkować hormony. Od kiedy wprowadzono jodowanie soli kuchennej pojawia się coraz mniej przypadków spowodowanych niedoborem jodu. Zapobieganie niedoczynności lub nadczynności tarczycy jest niemożliwe. Skoro nie można ustrzec się przed chorobą, to przynajmniej warto rozważyć wczesną diagnostykę i zastosować leczenie zaordynowane przez lekarza. Leczenie chorób tarczycy to dążenie do wprowadzenia równowagi między hormonami produkowanymi przez przysadkę mózgową i tarczycę. W naturalny sposób pomóc może odpowiednia dieta, pobyt nad morzem i unikanie stresu. Farmakologicznie stosuje się preparaty z grupy tyreostatyków. Inną metodą leczenia jest użycie radioaktywnego jodu. W ostatecznym przypadku chirurg rozważa częściowe lub całkowite usunięcie tarczycy.
Choroby tarczycy to ogólna nazwa określająca stan organizmu, uniemożliwiający tarczycy wytwarzanie właściwej ilości hormonów. Normalne działanie organizmu zostaje zaburzone przez ich zbyt dużą dawkę lub wręcz przeciwnie – zbyt małą. Zarówno nadczynność tarczycy, jak i niedoczynność są stanami poważnymi i wymagają opieki lekarskiej i leczenia pod kontrolą endokrynologa.