zdj 70iKsiądz Michał Słowikowski urodził się 29 września 1898 r. w Tarłowie. Był najmłodszym wśród czworga rodzeństwa. Jego ojciec był organistą w tamtejszej parafii, a matka zajmowała się domem. Uczęszczał do szkoły podstawowej w Tarłowie, a potem w 1910 r. do szkoły progimnazjalnej w Sandomierzu.

Po trzech latach nauki ciężko zachorował i opuścił rok nauki. W 1914 r. rozpoczął czwartą klasę w Puławach. Gdy ją skończył, wybuchła I wojna światowa. Znowu musiał przerwać naukę na pewien czas. Po dwóch latach dorosły już Michał Słowikowski rozpoczął dalszą edukację w piątej klasie w Gimnazjum Państwowym w Ostrowcu Świętokrzyskim w roku szkolnym 1916/17. Tam został już do końca nauki i zdał maturę.

Po otrzymaniu świadectwa dojrzałości wstąpił do armii polskiej, wówczas wybuchła wojna polsko–bolszewicka. Dnia 17 sierpnia 1920 r. jego dywizja została przerzucona przez Lublin w rejon Rejowca, gdzie stacjonowała przez kilka kolejnych dni. Według meldunków w rejonie Zamościa i Hrubieszowa bolszewicy ożywili się i potrzeba było przerzucić część wojsk w te rejony. W dniu 2 września Michał Słowikowski wraz z szesnastoma innymi żołnierzami dostał się do niewoli. W trakcie przemarszu jeńców prowadzonych przez armię bolszewicką w Łucku przewrócił się na ziemię i udawał, że zemdlał. Żaden z rosyjskich żołnierzy nie obejrzał się za nim. Zajęli się nim inni ludzie i zawieźli go do szpitala. W taki sposób uniknął dalszej niewoli rosyjskiej. Niedługo potem został zwolniony ze szpitala i dołączył do polskiej armii udającej się w kierunku Włodzimierza.

Dnia 31 października 1920 r. Michał Słowikowski otrzymał zwolnienie z wojska, po czym przyjechał do Lublina. Zgłosił się do Wyższego Seminarium Duchownego jako kandydat do stanu kapłańskiego. Podczas pobytu w seminarium czytał dużo książek i pisał pamiętniki. Niestety niektóre z nich zostały zniszczone. Po ukończeniu nauki Michał Słowikowski w 1924 roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Mariana Leona Fulmana.

Foto: M. Adamski
Foto: M. Adamski

Pierwszą działalność duszpasterską rozpoczął jako wikariusz w Hrubieszowie. Jednak po kilku miesiącach został skierowany na studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas ostatnich lat studiów, został pomocnikiem w pracy duszpasterskiej w Brwinowie. Później natomiast przez pewien czas był kapelanem Zakładu Dzieciątka Jezus w Kazimierzówce pod Lublinem.

W 1930 r. uzyskał stopień naukowy magistra filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. W momencie uzyskania dyplomu, został mianowany nauczycielem języka polskiego w Gimnazjum Biskupim w Lublinie.

zdj 11

W 1935 r. niespodziewanie swoją rezygnację z funkcji dyrektora Gimnazjum i Liceum Biskupiego złożył ks. Kazimierz Gostyński. Po jego rezygnacji ks. Słowikowski w dniu 28 września 1935 r. objął to stanowisko. W dniu 1 września 1939 r. wybuchła II wojna światowa, a 18 września Niemcy podeszli już po Lublin. Szybko zajęli miasto i rozpoczął się proces germanizacji. Zakazano nauczania na poziomie szkoły średniej ogólnokształcącej, młodzież mogła uczęszczać tylko do szkół o profilach zawodowych. Tym samym zamknięto Gimnazjum i Liceum Biskupie.

W dniu 9 listopada 1939 r. w lokalu Banku Rolnego w Lublinie zostało zwołane zebranie dyrektorów i nauczycieli gimnazjalnych, na którym miał zostać omówiony problem szkół średnich oraz ewentualne wznowienie przez szkoły swojej działalności statutowej. W trakcie spotkania na salę wkroczyło gestapo i aresztowało wszystkich zebranych. Wśród nich znalazł się także Ksiądz Michał Słowikowski. Wszyscy zostali osadzeni w więzieniu na Zamku Lubelskim. Ksiądz został z niego zwolniony po 126 dniach. Po wyjściu objął probostwo w miejscowości Kamionka w parafii pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła.

Nawet gdy większość szkół została zamkniętych, chęć do nauki i nauczania nie zanikła, tak więc powstało tajne nauczanie. Za namową swoich znajomych ksiądz Michał Słowikowski również postanowił egzaminować młodzież – na początku w Lublinie a następnie u siebie w Kamionce i w Lubartowie. Był egzaminatorem z religii, języka polskiego i historii. Ponadto od wiosny 1942 r. zajął się również nauczaniem młodzieży i organizowaniem tajnych kompletów w obrębie parafii. Narażał tym swoje życie, gdyż za tajne nauczanie groziła kara śmierci.

zdj 23

Będąc proboszczem w Kamionce wspomagał oddziały partyzanckie walczące w powiecie lubartowskim. Ksiądz Słowikowski został mianowany kapelanem Armii Krajowej na tym terenie.

Kolejną parafią, którą administrował od 1945 r., była parafia pod wezwaniem św. Jakuba Większego Apostoła w Abramowicach. Zmiana ta wynikała z odtworzenia Gimnazjum Biskupiego w nowym budynku przy ulicy Ogrodowej 12, gdzie ks. Michał ponownie został dyrektorem. W 1945 r. szkoła powróciła do dawnego gmachu przy ulicy Krzywej. Początkowo miała tylko 5 pomieszczeń. Po interwencji biskupa lubelskiego Stefana Wyszyńskiego szkoła otrzymała połowę ostatniego piętra i strych.

zdj 24

Swoją pracę duszpasterską w parafii w Abramowicach ksiądz Słowikowski sprawował tylko przez rok. Następnie powierzono mu kościół pod wezwaniem św. Mikołaja na Czwartku, który sąsiadował ze szkołą. W ten sposób ksiądz nie musiał tracić czasu na dojazdy.

W czasach PRL-u miał dużo wszelkiej pracy, ludzie potrzebowali wtedy wiary i nawrócenia. Odprawiał więcej mszy, a do tego jeszcze dochodziły problemy lokalowe i edukacyjne szkoły. Podczas wakacji 1962 r. władze komunistyczne, mimo protestów, siłą zamknęły „Biskupiaka” Po zamknięciu szkoły ksiądz Michał Słowikowski poświęcił się pracy duszpasterskiej w swojej parafii.

zdj 32

Zmarł w 1991r. Zachował się jego pisany przez lata pamiętnik. Za swoje zasługi został uhonorowany godnością prałata Kapituły Lubelskiej, prałata domowego Jana XXIII, protonotariusza apostolskiego; złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Krzyżem za udział w wojnie 1918-20. Na jego cześć w 2004 roku ul. Krzywą w Lublinie, prowadzącą do „Biskupiaka”, przemianowano na ul. ks. Michała Słowikowskiego.

Natalia Rybka – uczennica Zespołu Szkół Odzieżowo-Włókienniczych im. Wł. St. Reymonta w Lublinie  

Tekst jest elementem projektu edukacyjnym IPN „Kamienie Pamięci” – powstał w oparciu o pracę magisterską p. Agaty Janik „Ksiądz Michał Słowikowski w latach 1939 – 1950 w świetle pamiętników i dokumentów”, obronionej    na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w 2013 r.

Zdjęcia wykorzystane dzięki uprzejmości p. Krzysztofa Fiołki – nauczyciela historii w Zespole Szkół im. św. Stanisława Kostki w Lublinie