Kleszcze to małe pajęczaki, które od lat budzą popłoch. Nie tylko odżywiają się ludzką krwią, ale jeszcze przenoszą groźne choroby. Do tego są malutkie i trudne do usunięcia. Przebywają w lasach, na polanach, ale spotkać je można również we własnym ogrodzie, a nawet na trawniku pod blokiem.

Jak wyglądają kleszcze?

Kleszcze, podobnie jak pająki, mają osiem odnóży. Są pasożytami żywiącymi się krwią. W przeciwieństwie jednak do komarów, które piją niewielką ilość krwi i po chwili odlatują, kleszcz przytwierdza się do żywiciela na okres nawet do dwóch tygodni. Pajęczaki te mogą występować jako larwy, nimfy i imago, czyli osobniki dorosłe. Każde z tych stadiów jest groźne dla człowieka i zwierząt domowych, gdyż pożywia się krwią i roznosi drobnoustroje. Larwy są naprawdę malutkie i wyglądają jak kropeczki. Są nie większe niż 0,8 mm długości. Bardzo trudno zauważyć je na skórze, chyba że pojawi się odczyn alergiczny. Jest on podobny do śladu po ugryzieniu komara. Nimfa ma długość 1,4 mm i przypomina dorosłego kleszcza. Wygląda na ciele jak pieprzyk, lecz zdecydowanie odstaje od skóry. Jeżeli pieprzyk możesz lekko podważyć i zostaje przyczepiony tylko w jednym miejscu to jest to larwa lub dorosły kleszcz. Imago mają długość od ok. 2,5 mm do 4 mm i bez problemu można zauważyć ich odnóża tuż przy miejscu wgryzienia się.

Jak usunąć kleszcze?

Im dłużej kleszcz się pożywia, tym większe prawdopodobieństwo wprowadzenia chorobotwórczych patogenów. Najlepiej usunąć go szybko. Wygodnie mieć specjalne urządzenie do usuwania kleszczy oraz środek do dezynfekcji skóry. Przyrząd, który możesz kupić w aptece, może mieć postać karty z nacięciem, specjalnych szczypczyków lub lassa. Możesz też użyć pincety albo nawet własnych paznokci. Niezależnie od tego czego użyjesz, nie łap za ciało kleszcza. Należy chwycić tuż przy skórze, tam gdzie jest jego ryjek. Zdecydowanym ruchem pociągnij kleszcza prostopadle do skóry. Zdezynfekuj skórę i przez kilka dni obserwuj ją pod kątem zaczerwienienia. Specjaliści zalecają umycie miejsca wkłucia wodą z mydłem oraz obserwację w kierunku objawów chorób odkleszczowych przez 4–8 tygodni. Niepokojące objawy to rumień, bóle stawowo-mięśniowe i gorączka. W przypadku ich wystąpienia konieczna jest natychmiastowa wizyta lekarska.

Choroby odkleszczowe

W Polsce występuje 21 gatunków kleszczy, wśród których najczęściej spotykamy kleszcze pospolite i kleszcze łąkowe. Choroby, które przenoszą te pajęczaki to m.in.: borelioza, babeszjoza i kleszczowe zapalenie mózgu. Ugryzienie kleszcza nie boli. Na początku wprowadza on w skórę substancje znieczulające i przeciwzakrzepowe. Zaczyna pożywiać się dopiero po dwóch godzinach. Wczesne wyjęcie kleszcza zwiększa prawdopodobieństwo uniknięcia zakażenia. Choroby przenoszone przez te pajęczaki to przewlekłe stany chorobowe i ciężkie powikłania.

• Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM) to choroba wirusowa. Nawet szybkie usunięcie wkłutego pajęczaka nie zapobiega zarażeniu. Powoduje porażenia części ciała, niedosłuch, zaburzenia pracy mózgu, a w 2% śmierć. Nie istnieje lek, który pomógłby zwalczyć wirusa. Jedyną bronią przed KZM jest szczepienie.
• Borelioza jest chorobą bakteryjną. Objawy są niecharakterystyczne, gdyż potrafi atakować różne układy człowieka: skórę, stawy, serce, oczy lub układ nerwowy. Pierwszym objawem choroby jest rumień wędrujący, który jednak nie pojawia się u każdego chorego. Leczenie polega na zastosowaniu antybiotykoterapii.
• Babeszjoza wywoływana jest przez pierwotniaki. Powoduje uszkodzenia erytrocytów, co prowadzi do anemii, a w rzadkich przypadkach do śmierci. W Polsce choroba ta u ludzi jest rzadka. Dużo częściej zarażają się psy. Po wgryzieniu kleszcz potrzebuje nawet dwóch dni, by zarazić psa, natomiast pierwsze objawy mogą pojawić się dopiero po pięciu dniach. Pierwszym objawem jest wysoka temperatura, pies dużo śpi i nie chce jeść. Na szczęście choroba jest uleczalna.

Jak chronić siebie i rodzinę?

Aby zapobiegać chorobom przenoszonym przez kleszcze, najlepiej unikać ugryzienia. Jest kilka uniwersalnych rad, które zwiększają szansę, że podczas przebywania na świeżym powietrzu nie zostaniemy żywicielem. Przed atakiem kleszczy chronią długie nogawki i rękawy w jasnych kolorach, zabudowane buty oraz zastosowanie środka odstraszającego. Jeśli chodzi o psy to sprawdzonym rozwiązaniem są specjalne obroże dla psów krótkowłosych oraz tabletki dla psów o długim i gęstym futrze. W przypadku obawy o zachorowanie na Kleszczowe Zapalenie Mózgu jedynym rozwiązaniem jest wcześniejsze zaszczepienie się. Po każdym spacerze należy dokładnie obejrzeć całe ciało, szczególnie pachwiny i miejsca pod kolanami oraz za uszami. Podczas kąpieli warto zwrócić uwagę na wszelkie ciemne punkciki, nawet jeśli tego dnia nie przebywaliśmy na łące ani w lesie.

Latające kleszcze

Latające kleszcze to powszechna nazwa strzyżyków sarnich. Są to owady kąsające, występujące w dużych grupach i będące szczególnie dokuczliwe w lasach. Po znalezieniu żywiciela gryzą go i mocno wczepiają się w skórę. Później odpadają im skrzydełka, a owad przystępuje do pożywiania się, czyli wypija krew. Ukąszenia są bardzo bolesne, a jeszcze bardziej wtedy, gdy człowieka obsiądzie cała chmara tych owadów. Na szczęście jednak nie ma dowodów potwierdzających przenoszenie chorób przez latające kleszcze. Mogą co prawda powodować reakcje alergiczne oraz nieprzyjemne objawy skórne, ale zwykłe kleszcze są dużo bardziej niebezpieczne. Przez leśników, którzy ze strzyżykami sarnimi mają częsty kontakt, polecane jest zakładanie jasnych ubrań do lasu. Owady te zdecydowanie częściej atakują ciemno ubarwione ofiary.

Kleszcze to owady, z którymi coraz częściej mamy do czynienia. Ponieważ występują na obszarze praktycznie całego kraju i do tego zarówno na terenach leśnych, polnych, jak i w miastach, warto być przygotowanym na kontakt z nimi. W domowej apteczce musi być przyrząd do usuwania kleszczy, środek do dezynfekcji skóry i maść antyhistaminowa. Codzienna kontrola ciała powinna wejść w nawyk każdemu rodzicowi. Należy jednak zachować rozsądek, gdyż zdecydowanie większość kontaktów z kleszczami przebiega bez poważniejszych konsekwencji. Z tego względu absolutnie nie można rezygnować z aktywności na świeżym powietrzu!