Zawał - co musisz wiedzieć

Przyczyny występowania zawału

Do zawału serca (ataku serca) dochodzi w sytuacji martwicy mięśnia sercowego, częściowej lub całościowej, wywołanej jego niedokrwieniem. Jest on skutkiem zwężenia lub całkowitego zamknięcia naczynia wieńcowego, które doprowadza krew do serca. Na początku dochodzi do zaburzenia kurczliwości komórek, które później zostają bezpowrotnie zniszczone. Dlatego kiedy do dojdzie do zawału, istotny jest czas reakcji i wdrożenia leczenia, im jest on dłuższy, tym większe konsekwencje dla chorego.

Schorzenia wpływające na ryzyko wystąpienia zawału to:

miażdżyca,
cukrzyca,
nadciśnienie tętnicze,
otyłość,
wysoki poziom cholesterolu, trójglicerydów i homocysteiny,
choroba niedokrwienna serca
choroby autoimmunologiczne

Tryb życia również ma wpływ na zwiększone ryzyko wystąpienia zawału. Czynniki, które za to odpowiadają to:

bardzo intensywna aktywność fizyczna lub jej brak,
palenie papierosów,
wysoki poziom stresu w codziennym funkcjonowaniu,
dieta bogata w tłuszcze zwierzęce.

Jak rozpoznać ryzyko wystąpienia zawału?

Inne czynniki, które odpowiadają za zwiększone ryzyko zawału serca:

Występujące przypadki w najbliższej rodzinie,
Osoby po przebytym ataku,
Mężczyźni po 45 r.ż.,
Kobiety po 55 r.ż.,
Przyjmowanie substancji psychoaktywnych i niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Badanie na poziom homocysteiny pozwala na rozpoznanie ryzyka wystąpienia zawału, Wysoki poziom oznacza zwiększone ryzyko ataku serca. Do ustabilizowania homocysteiny zaleca się dietę bogatą w kwas foliowy, witaminę B6 i B12 i betainę.

Określenie wieku serca, może być pomocne w ustaleniu zwiększonego ryzyka. Jest to wskaźnik, który oblicza się za pomocą wieku, poziomu cholesterolu, rodzaju diety, ciśnienia krwi, palenia papierosów, aktywności fizycznej oraz ekspozycji na stres. Jeżeli wskaźnik wykaże wiek serca starszy od pacjenta, istotne jest wprowadzenie zmian w trybie życia. Ponieważ im większy wiek serca, tym większe ryzyko zawału.

Profil sercowy to badania krwi, które są zalecane w celu określenia oceny pracy serca. Pozwalają one także określić ryzyko wystąpienia ataku serca. Stężenie CRP (białka ostrej fazy), które wykazuje poziom powyżej 10 mg/l identyfikuje u chorych zwiększone ryzyko zawału.

Jak rozpoznać jak już wystąpi?

Do najbardziej charakterystycznych objawów zawału serca można zaliczyć ból w klatce piersiowej. Jest on silny, piekący, dławiący, gniotący lub ściskający. Jest on zlokalizowany za mostkiem. Trwa dłużej niż 20 minut i stopniowo narasta. U mniejszej ilości osób ból może promieniować do żuchwy lub lewego ramienia/barku, lub do górnej części nadbrzusza. Innymi występującymi objawami są duszności, osłabienie, zawroty głowy, kołatanie serca, zimne poty, bladość skóry nudności i wymioty oraz niepokój, lęk, ataki paniki.

Istnieje również cichy zawał serca (niemy zawał), na którego narażone są głównie osoby starsze i z nadwagą, wysokim poziomem cholesterolu oraz z przewlekłymi chorobami. Odczuwalne przy nim objawy nie są tak silne, a w skutkach jest równie poważny. Można go podejrzewać przy występowaniu m.in. nudności, dyskomfortu w klatce piersiowej (kłucie lub ucisk), zmęczenia, osłabienia, problemów z równowagą, kaszlu, drętwienia rąk oraz objawami niestrawności. Przejście cichego zawału serca może potwierdzić badanie EKG. W jego wyniku powstaje blizna, która widoczna jest w miejscu uszkodzonej tkanki serca.

Co zrobić w razie wystąpienia zawału – jakie pierwsze kroki

Koncepcja „złotej godziny” jest w przypadku zawału niezwykle ważna. Pacjenci, którzy uzyskali pomoc w ciągu godziny od wystąpienia pierwszych objawów, mają najlepsze rokowania. Przy występującym podejrzeniu zawału serca, bezzwłocznie powinno się zadzwonić na pogotowie (numery 112 lub 999). Nie powinno się jechać własnym autem lub środkami komunikacji publicznej, ponieważ znacząco może to opóźnić czas. Dodatkowo w przypadku zaprzestania pracy serca, personel karetki dysponuje odpowiednim sprzętem do jej jego przywrócenia. Po wezwaniu pogotowia, osobę chorą powinno się ułożyć w pozycji półsiedzącej (plecy powinny być oparte). Powinno się ciągle przebywać z chorym i obserwować jego stan. W przypadku, gdy osoba z zawałem serca nie oddycha. Konieczne jest przeprowadzenie resuscytacji krążeniowo – oddechowej (RKO) i skorzystać z defibrylatora AED, jeżeli jest on dostępny. I przeprowadzać do go momentu jak przyjedzie karetka lub chory zacznie oddychać.

Co warto mieć przy sobie?

W przypadku wystąpienia zawału serca choremu nie powinno podawać się nic do jedzenia i picia. Wyjątkiem w tej sytuacji jest aspiryna, która ogranicza postęp martwicy serca. Można ją podać tylko w przypadku, kiedy chory jest przytomny i świadomy.

Czy zrobić, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zawału?

Profilaktyka pierwotna może zmniejszyć ryzyko wystąpienia zawału serca. Można ją wprowadzić za pomocą następujących zmian:

ograniczenie w diecie tłuszczy zwierzęcych,
dieta bogata w warzywa i owoce, produkty z błonnikiem, ryby, nasiona i orzechy;
rzucenie palenia papierosów (czynnego i biernego),
kontrolowanie wagi,
zwiększenie lub wprowadzenie aktywności fizycznej do codziennej rutyny,
ograniczenie stresu, nauka technik do radzenia sobie z nim.

Z jakimi lekarzami się kontaktować w celu wczesnego wykrywania zawału i jakie badania można zrobić

Diagnostyka zawału serca jest oparta na ocenie lekarza poprzez zgłaszane objawy. Badania, które są wykonywane do jego określenia to:

EKG (prawidłowe nie wyklucza zawału serca)
Badania laboratoryjne, tj. morfologia krwi, kreatyniny oraz oznaczenia we krwi stężenia troponiny;
Echokardiografia serca spoczynkowa, która ujawnia zaburzenia kurczliwości;
Koronarografia, która jest inwazyjnym badaniem pozwalającym poznać budowę i przebieg tętnic wieńcowych.

Ważne w ustaleniu zawału serca jest oznaczenie stężenia troponiny. Występują troponiny I, T i C. Po przebytym zawale występuje wzrost stężenia I oraz T. Jeżeli jest ona zwiększona u chorego, u którego występują objawy tj. ból w klatce piersiowej, można stwierdzić zawał serca nawet przy poprawnym wyniku EKG. U zdrowych osób stężenie troponin powinno być zerowe. Wystąpienie troponin oraz bólu lub nieprawidłowego wyniku EKG umożliwia rozpoznanie zawału serca.

Zobacz też: