„Prowadź swój pług przez kości umarłych” – lektura Tokarczuk, która wywołała gorącą dyskusję

Powieść Olgi Tokarczuk ,,Prowadź swój pług przez kości umarłych” znajduje się w kanonie lektur z języka polskiego w szkole średniej. Dlaczego wybór padł właśnie na tą powieść noblistki? Na czym opiera się jej wartość jako tekstu kultury? Jakie problemy porusza? Do jakich motywów nawiązuje?

Postaramy się rozwiać wątpliwości!

Tematyka oraz motywy

Powieść Olgi Tokarczuk porusza przede wszystkim temat roli i wartości zwierząt, jako czujących i myślących istot żywych. Dodatkowo skupia się też na obowiązku troski oraz opieki nad braćmi mniejszymi przez człowieka. Olga Tokarczuk realizuje ten motyw poprzez wątek buntu głównej bohaterki Janiny Duszejko przeciwko praktykom myśliwskim i kłusowniczym odbywającym się w jej wiosce. Jednak na tym się nie kończy, utwór dotyka też innych ważnych kwestii. Są one przedstawiane w przemyśleniach bohaterki – przemyśleniach wyjątkowych, oryginalnych, ukazujących bogate życie wewnętrzne Duszejko. Znajdziemy tu między innymi refleksje dotyczące podziału ludzi na potrzebnych i wartościowych oraz tych, mało pożytecznych dla świata, starości wraz z towarzyszącymi jej ograniczeniami fizycznymi czy chociażby astrologii, która jest głównym hobby narratorki.

[reklama_pozioma]

Utwór obfituje w istotne i wartościowe wątki fabularne. Należą do nich na przykład relacja głównej bohaterki z Matogą, a także scena w kościele. Przywołują one kolejno motyw samotności we dwójkę, braku zaangażowania w relację oraz indoktrynacji Kościoła i obłudy kleru. Tekst zwiera również ogólne obserwacje i refleksje dotyczące podstawowych pytań filozoficznych takich jak: sens życia ludzkiego, relacje, życie doczesne i wieczne, mechanizmy rządzące światem, a także te, obecne w ludzkich zachowaniach. Przykładem może być poniższy fragment:

Wie pani, czasem mam wrażenie, że żyjemy w świecie, który sami sobie wymyślamy. Ustalamy sobie, co jest dobre, a co nie, rysujemy mapy znaczeń… A potem całe życie zmagamy się z tym, cośmy sobie wykoncypowali. Problem polega na tym, że każdy ma swoją wersję, i dlatego tak trudno jest się ludziom dogadać.

Fabuła i język

Fabuła powieści jest prosta – cechuje się wolnym tempem, jest pozbawiona większych zwrotów. Opinie na jej temat są podzielone – dla niektórych jest ciekawa, inni uznają ją za nużącą. Jednakże przedstawianie wydarzeń z życia ekscentrycznej starszej pani jest w tym utworze tylko pretekstem do poruszenia naprawdę ważnych kwestii oraz skłonienia czytelnika do refleksji na ich temat. Ponadto należy oddać Tokarczuk, że mistrzowsko posługuje się językiem. Każde słowo, stwierdzenie, metafora wydają się dokładnie przemyślane, wręcz wyważone. Dodatkowo na przestrzeni całego tekstu autorka zastosowała zabieg polegający na zapisie niektórych nazw uczuć, stanów ducha i ciała, pojęć oraz wszystkich gatunków zwierząt wielką literą. Nie ma w świecie przestawionym saren, lisów, dolegliwości. Zastępują je Sarny, Lisy, Dolegliwości. Zabieg wydaje się niepozorny, ale ponieważ znacząco zmienia wydźwięk słów oraz wpływa na ich odbiór, nie wolno umniejszać jego roli.

Przynależność gatunkowa

Utwór leży na pograniczu kilku gatunków literackich. Fabuła posiada cechy kryminału, czy też thrillera psychologicznego – w postaci wątku cyklu niewyjaśnionych śmierci myśliwych, ale wiele jest w niej też z literatury pięknej. Można tu dostrzec miejsca, gdzie zastosowano poetyzację, skupiając się wyłącznie na życiu wewnętrznym bohaterki, przypominające sytuację liryczną w wierszu.

Zachęcamy do zapoznania się z tym oraz innymi utworami polskiej noblistki! Warto przekonać się, dlaczego Tokarczuk udało się zdobyć prestiżową nagrodę oraz wyrobić sobie opinię na temat szeroko komentowanych tekstów kultury.